ای اهل ایمان روزی حلال و پاکیزه ای که ما نصیب شما کردیم
بخورید و شکر خدای را بجا آرید و تنها سپاس او گوئید اگر شما خالص خدا را می
پرستید .
به تحقیق حرام گردانید خدا بر شما مُردار و خون و گوشت خوک
را و هر چه را که به اسم غیر خدا کشته باشند پس هر کس به خوردن آنها مُحتاج شود در
صورتی که به آن تمایل نداشته از اندازه ی سدّ رمق نیز تجاوز نکند گناهی بر او
نخواهد بود که به قدر احتیاج صرف کند محقّقاً خدا آمرزنده و مهربانست .
4- در مورد شرایط نیکوکاری واقعی نمودن سوره بقره آخر آیه 176 تا 177
نیکوکاری بدان نیست که روی به جانی مشرق یا مغرب کنید ( چه
این چیز بی اثری است ) ( این آیه ردّ بر یهود و نصاری است ) لیکن نیکوکار کسی است
که به خدای دو عالم و روز قیامت و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیامبران ایمان آورد و
دارائی خود را در راه دوستی خدا به خویشان و یتیمان و فقرا و رهگذران و گدایان
بدهد و هم در آزاد کردن بندگان صرف کند و نماز بپا دارد و زکات مال به مستّحق
برساند و با هر که عهد بسته به موقع وفا کند و در کارزار و سختی ها صبور و شکیبا
باشد و به وقت رنج و تعب صبر پیشه کُند . کسانی که بدین اوصافند آن ها به حقیقت
راستگویان عالم و آن ها پرهیزکارانند .
5- در مورد حکم قصاص و دیه گرفتنسوره بقره آخر آیه 177 تا آخر 179
ای اهل ایمان حُکم قصاص کشتگان چنین معیّن گشت که مرد آزاد
در برابر آزاد و بنده را در مقابل بنده و زن را به جای زن قصاص توانید کرد و چون
صاحب خون از قاتل که برادر دینی اوست بخواهد درگذرد بدون و یا بگرفتن دیه کاری است
نیکو پس دیه را قاتل در کمال رضا و خشنودی ادا کند در این حکم تخفیف و آسانی امر
قصاص و رحمت خداوندی است پس از این دستور هر که از آن سرکشی کند و به قاتل ظلم و
تعدّی روا دارداو را عذاب سخت خواهد بود
.
خردمندان ! حکم قصاص برای حفظ حیات شماست تا مگر از قتل
یکدیگر بپرهیزید .
6- درمورد وصیت کردن واجب قبل از مرگ سوره بقره آخر آیه 179 تا آخر 180
دستور داده شد که چون یکی از شما را مرگ فرا رسد اگر دارای
متاع دنیاست وصیت کند برای پدر و مادر و خویشان به چیزی شایسته عدل ، این کار
سزاوار مقام پرهیزکاران است .
7- در مورد آداب روزه داشتنسوره بقره آخر آیه 182 تا 185
بر شما نیز فرض گردیده روزه داشتن چنانچه اممِ گذشته را فرض
شد و این دستور برای آنست که پاک و پرهیزگار شوید .
روزهائی به شماره ی معیّن روزه دارید « تمام ماه رمضان » و
هر کس از شما مریض باشد یا مسافر به شماره ی آن روزهای غیر ماه رمضان روزه دارد و
کسانیکه روزه را به زحمت و مشقّت توانند داشت « چون پیرمردان و زنان حامله و شیرده
و غیره » عوض هر روز فدا دهند آن قدر که فقیر گرسنه ای سیر شود و هر کس بر نیکی
بیفزاید « بیش از یک گرسنه سیر کند » این بسیار برای او بهتر است و بی تعلّل روزه
داشتن شما از هر کار بهتر خواهد بود اگر فوائد بیشمار این عمل را بدانید
ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است برای هدایت
بشر و برای راهنمائی و امتیاز خق از باطل پس هر کس دریابد ماه رمضان را باید روزه
بدارد و کسی که بیمار یا در سفر باشد به شماره ی آنچه روزه خورده است از ماه های
دیگر روزه دارد که خداوند برای شما حُکم را آسان خواسته و تکلیف را مشکل نگرفته تا
اینکه عدد روزه را تکمیل کرده و خدا را به عظمت یاد کُنیدکه شما را به دین اسلام هدایت فرمود باشد که
این نعمت بُزرگ سپاس گزارید .
8- در مورد ماهی که قران در آن نازل شده است سوره بقره آخر آیه 184 تا 185
ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است برای هدایت
بشر و برای راهنمائی و امتیاز حق از باطل پس هر کس دریابد ماه رمضان را باید روزه
بدارد و کسی که بیمار یا در سفر باشد به شماره ی آنچه روزه خورده است از ماه های
دیگر روزه دارد که خداوند برای شما حُکم را آسان خواسته و تکلیف را مشکل نگرفته تا
اینکه عدد روزه را تکمیل کرده و خدا را به عظمت یاد کُنید که شما را بدین اسلام
هدایت فرمود باشد که این نعمت بزرگ سپاس گزارید .
9- در مورد نزدیک بودن خداوند به آدمیان سوره بقره آخر آیه 185 تا 186
چون بندگان من از دوری و نزدیکی من از تو پُرسند بدانند که
من به آنه نزدیک خواهم بود هر که مرا خواند دعایش اجابت کنم پس بایست دعوت مرا
بپذیرند و به من ایمان آورند تا به سعادت راه یابند .
10- در مورد معاشرت با زنان در ماه رمضان سوره بقره آخر آیه 186 تا 187
برای شما در شب های ماه رمضان معاشرت با زنان خود حلال شد
که ان ها جامه ی ستر و عفاف شما و شما نیز لباس عفّت آن ها هستیدو خدا چون دانست
که شما در کار معاشرت زنان به نافرمانی نفس خود در ورطه ی گناه می افکنید لذا از
حکم حرمت « مواقعه در شب های رمضان » درگذشت و گناه شما را بخشید از اکنون در شب
رمضان رواست که با زن ها به حلال مباشرت کنید و از خدا آنچه مقدّر فرموده بخوابید
و بخورید و بیاشامید تا خطّ سپیدی روز از سیاهی شب در سپیده دم پدیدار گردد پس
روزه را به پایان رسانید تا اوّل شب و با زنان هنگام اعتکاف در مساجد مباشرت نکنید
این احکام حدود دین خداست زنهار در آن راه مخالفت مپوئید خدا آیات خود را این گونه
برای مردم بیان دارد باشد که پرهیزکار شوند .
همه اعمال حج و عمره را برای خدا بپایان رسانید اگر ترس و
منعی پیش آید فرستادن قربانی را که کاری سهل است بجای آرید و سر متراشید تا آنگاه
که قربانی شما به محل ذبح برسد پس هر کس که بیمار باشد یا دردسر شود که سر بتراشد
از آن فدا کند به روزه داشتن یا صدقه کردن یا ذبح گوسفند پس از آنکه منع و ترس
برطرف شود هر کس از عمره تمتع به حج بازآید هر چند مسیر و مقدور است از جنس شتر و
گاو و گوسفند آنجا قربانی کند و هر کس به قربانی تمکن نیافت سه روز در حج روزه
بدارد هفت روز هنگام مراجعت که ده روز تمام شود و این عمل برای کسی است که اهل شهر
مکه نباشد ای بندگان به این احکام عمل کنید و از نافرمانی خدا بترسید و بدانید که
عذاب خدا سخت است .
14- ماه هایی که حج در آن معین شده است سوره بقره آخر آیه 196 تا آخر 197
حج در ماههای معین است " شوال ، ذی قعده و ده روز اول
ذی حجه "
پس هر که را حج واجب شود بایست آنچه میان زن و شوهر رواست
ترک کند و کار ناروا " مانند دروغ ، مجادله ، بد گویی و گفتن لاوالله ، بلی والله " را ترک
کند و شماهر
کار نیک کنید خدا برآن آگاه است و توشه تقوی برای راه آخرت برگیرید که بهترین توشه
این راه تقوی است و از من بپرهیزید و خدا ترس شوید ای صاحبان خرد و ادراک .
15- در مورد کسب معاش و معامله کردندر زمان حج سوره
بقره آخر آیه 197 تا آخر 198
باکی نیست که شما در هنگام حج کسب معاش کرده از فضل خدا
روزی طلبید پس آنگاه که از عرفات بازگشتیددر معشر ذکر خدا کنید و بیاد او باشید که خدا شما را از آنکه گمراهی کفر
بودید براه هدایت آورد .
16- در مورد انفاق در راه خداوند را اول از پدر و مادر و
خانواده خود شروع کنید سوره بقره آخر آیه 214 تا آخر
215
ای پیامبر از تو پرسند که در راه خدا چه انفاق کنیم بگو هر
چه از مال خود انفاق کنید درباره پدر و مادرو خویشان و یتیمان و فقیران و راهگذران
رواست و هر نیکی که بجا آرید خدا بر آن آگاه است .
17- در مورد حکم شراب و قمار سوره بقره آخر آیه 218 تا آخر 219
ای پیامبر از تو از حکم شراب و قمار می پرسند بگو در این دو
گناه بزرگی است و سودهایی است مردم را لیکن زیان گناه بیشتر از سود آنها است و نیز
میپرسند تو را چه در راه خدا انفاق کنند بگو آنچه زاید بر ضروری زندگانی است خدا
آیات خود را بدین روشنی برای شما بیان کند باشد که عقل و اندیشه بکار بندید .
18- انفاق در راه خداوند نه همه مال خود سوره آخر آیه 219 تا آخر 220
" هر چه انفاق کنید خالص برای خدا باشد تا به حقیقت " برای آسایش دنیا و
آخرت خود انفاق کنید ولی نه همه مال خود ببخشید تا در دنیا به
رنج افتید و نه بخل ورزید تا از ثواب آخرت بی بهره مانید " و نیز از تو
بپرسند از تو که با یتیمان چگونه رفتار کنند جواب ده که به اصلاح حال و مصلحت مال
آنها بکوشید بهتر است " تا آنها را بی سرپرست بگذارید " و اگر با آنها
آمیزش کنید رواست که برادران دینی هستید و خدا آگاه است از آنکه در کار آنان افساد
و نادرستی کند و آنکه اصلاح و درستی ورزد خدا در امر یتیمان کار را برای شما آسان
گرفت و اگر میخواست کار را بر شما سخت گرفتی که او به هر کار تواناست.
19- زن مومن کنیزکی بهتر از زن آزاد مشرک میباشد و با زن
مشرک ازدواج نکنید سوره بقره آخر آیه 220 تا آخر
221
و با زنان مشرک ازدواج مکنید تا ایمان آورند و همانا کنیزکی
مومنه بهتر از زن آزاد مشرک است هر چند از حسن او به شگفت آیند و زن مدهید مردان
مشرک را مگر آنکه ایمان آورند که بنده مومن بسی بهتر از آزاد مشرک است هر چند از
مال و جمالش به شگفت آئید مشرکان شما را از راه جهل و ضلالت به اتش دوزخ خوانند و
خدا از راه لطف و مرحمت به بهشت و مغفرت دعوت کند و خداوند برای مردم آیات خویش
بیان فرماید باشد که هشیار و متذکر شوند .
20- زن ندهید مرد مشرک و با زن مشرک ازدواج نکنید سوره بقره آخر آیه 220 تا آخر 221
و با زنان مشرک ازدواج مکنید تا ایمان آورند و همانا کنیزکی
مومنه بهتر از زن آزاد مشرک است هر چند از حسن او به شگفت آیند و زن مدهید مردان
مشرک را مگر آنکه ایمان آورند که بنده مومن بسی بهتر از آزاد مشرک است هر چند از
مال و جمالش به شگفت آئید مشرکان شما را از راه جهل و ضلالت به اتش دوزخ خوانند و
خدا از راه لطف و مرحمت به بهشت و مغفرت دعوت کند و خداوند برای مردم آیات خویش
بیان فرماید باشد که هشیار و متذکر شوند .
21- در مورد حیض و عادت شدن زنان سوره بقره آخر آیه 221 تا آخر 222
و میپرسند از عادت شدن زنان بگو آن رنجی است برای زنان در
ان حال حیض از مباشرت آنان دوری کنید تا آنکه پاک شوند چون پاک شدند از آنجا که
خدا دستور داده به آنها نزدیک شوید هماناخدا آنان را پیوسته به درگاهش توبه و
انابه کنند و هم پاکیزگان دور از هر آلایش را دوست میدارد .
22- در زمان عادت شدن زنان از آنجائیکه خداوند دستور
داده بر آنان وارد شوید و نزدیکی کنید سوره
بقره آخر آیه 221 تا آخر 223
و میپرسند از عادت شدن زنان بگو آن رنجی است برای زنان در
ان حال حیض از مباشرت آنان دوری کنید تا آنکه پاک شوند چون پاک شدند از آنجا که
خدا دستور داده به آنها نزدیک شوید هماناخدا آنان را پیوسته به درگاهش توبه و
انابه کنند و هم پاکیزگان دور از هر آلایش را دوست میدارد .
زنان کشتزار شمایند برای کشت به آنها نزدیک شوید هر گاه
مباشرت آنان خواهید و برای ثواب ابدی چیزی پیش فرستید و از خدا بترسید و بدانید که
نزد خدا خواهید رفت و ای رسول مژده ده مومنان را .
23- زنهار نام خداوند را هدف سوگندهای خود نکنید تا حق
مردم را پایمال کنید سوره بقره آخر آیه 223 تا آخر
225
و زنهار نام خدا را هدف سوگندهای خود مکنید تا آنکه بدین
غرض از حقوقی که مردم را بر شماست برائت جوئید و خود را پرهیزگار و مصلح میان مردم
قلمداد نمائید بترسید که خدا راست و دروغ مردم را شنوا و نیک و بدخلق را می شنود
خدا از سوگندهای لغو شما را مواخذه نکنند و لیکن مواخذه می کند به آنچه در دل
دارید و خدا آمرزنده و بردبار است .
24- در مورد طلاق غیابی بعد از چهار ماه و ده روز و
درمورد شوهر کردن زنان بعد از سه پاکی سوره
بقره آخر آیه 225 تا آخر 228
آنانکه با زنان خود یلاء کنند " سوگند بر ترک مباشرت
آنها خورند " چهار ماه انتظار کشند اگر بازگشتند خدا آمرزنده و مهربان است و
اگر عزم طلاق کردند خدا به گفتار و کرارشان شنوا و داناست و زنان مطلقه از شوهر
کردن خودداری کنند تا سه پاکی بر آنها بگذرد و حیض یا حملی که خدا در رحم آنها
آفریده کتمان نکننداگر بخدا و روز قیامت
ایمان دارند و شوهران آنها حق دارند که آنها را به زنی خود باز رجوع دهند اگر نیت
خیر و سازش دارند " نه آزار و ناسازگاری" و زنان را برشوهران حقوقی
مشروعی است چنانچه شوهران را بر زنانلیکن
مردان را بر زنان افزونی برتری خواهد بود و خدا بر هر چیز توانا و به همه ی امور
عالم داناست .
25- در مورد طلاق رجعی سوره
بقره آخر آیه 228 تا آخر 229
طلاقی که شوهر در آن رجوع تواند کرد دو مرتبه است پس آنگاه
که طلاق داد یا رجوع و نگهداری زن کند به خوشی و سازگاری یا رها کند به نیکی و
خیراندیشی و حلال نیست که چیزی از مهر آنان بجور گیرید مگر بترسند که حدود دین خدا
را راجع به احکام ازدواج نگاه ندارند پس اگر بترسید که حدود احکام خدا در این مورد
رعایت نشود در چنین صورت رواست که زن از مهر خود برای اخذ طلاق چیزی به شوهر بخشد
این احکام حدود دین خداست از آن سرکشی مکنید کسانیکه از احکام خدا سرپیچند آنها به
حقیقت خود ستمکارانند .
26- در مورد سه طلاقه شدن زنان سوره بقره آخر آیه 229 تا آخر 232
پس اگر زن را طلاق سوم داد روانیست که ان زن و شوهر بار
دیگر رجوع کنند تا اینکه زن به دیگری شوهر کند اگر آن شوهر دوم زن را طلاق داد زن
با شوهر اول که طلاق داده توانند بزوجیت باز گردند اگر گمان برند که از این پس
احکام خدا را راجع به امر ازدواج نگاه خواهند داشت این است احکام خدا که برای مردم
دانا بیان میکند هر گاه زنان را طلاق دادید بایستی تا نزدیک بپایان زمان وعده او
را به سازگاری در خانه نگاه دارید و یا به نیکی رها سازید و روانیست که آنها را به
آزار نگهدارید تا بر آنان ستم کنید " یعنی تعدی به حقوق و کابین آنها کنید
"هر
کس چنین کند همانا بر خود ستم کرده است و آیات خدا را فسوس و سخریه نگیرید و بیاد
آریدنعمت خدا را که به شما لطف فرمود و
خصوص نعمت بزرگ کتاب آسمانی و حکمت الهی را که به شما فرستاد تا شما را به پند و
اندرز آن بهره مند گرداند و خدا ترس باشید و بدانید خدا بر همه چیز آگاه است و چون
زنان را طلاق دادید و زمان عده آنها تمام شد نباید آنها را از شوهر کردن بازدارید
هر گاه به طریق مشروع به ازدواج مردی تراضیکنند بدین سخن پند گیرد هر کس که به خدا
و روز بازپسین ایمان آورده این دستور برای تزکیه نفوس شما بهتر است و نیکوتر چه
آنکه خدا به مصلحت شما داناست و شما خیر و صلاح خود نمیدانید .
27- مادر باید فرزند خود را دو سال تمام شیر دهد سوره بقره آخر آیه 232 تا آخر 233
مادران باید دو سال تمام فرزندان خود را شیر دهند آنکه
خواهد فرزند را شیر تمام دهد و به عهده صاحب فرزند ( پدر ) است که خوراک و پوشاک
مادر را به حد متعارف دهد و هیچکس را تکلیف جز اندازه طاقت نکنند نباید مادر در
نگهداری فرزند به زیان افتد و نه پدرش از متعارف برای کودک متضرر شود و اگر کودک
را پدر نبود ورثه باید در نگاهداری او به متعارف قیام کنند پس اگر زن و شوهر به
رضایت خاطر و صوابدید هم شیر گرفتن طفل را اختیار کنند هر دو را رواست و اگر
خواهید که غیر مادران فرزندان را شی دهند در صورتیکه مادر را حقوق به متعارف دهید
آن هم روا باشد و از خدا بترسید و بدانید که خدا از کردار شما آگاه است .
28- مردانی که بمیرند باید زنانشان چهار ماه و ده روز
صبر کنند و بعد شوهر کنند سوره بقره آخر آیه 233 تا آخر
234
و مردانی که بمیرند و زنان شان زنده مانند باید مدت چهار
ماه و ده روز از شوهر کردن خودداری کنند پس از پایان این مدت گناهی نیست بر شما که
آنها در حق خود کاری شایسته کنند " یعنی با دیگران ازدواج کنند " خداوند
از کردارشان آگاه است .
29- زنانی که به آنها مباشرت و نزدیکی نکرده اید نصف
مهریه تعلق میگیرد سوره بقره آخر آیه 235 تا 237
باکی نیست بر شما اگر طلاق دهید زنانی را که با آنها مباشرت
نکرده اید و مهری مقرر نداشته اید و ولی آنها را به چیزی بهره مند سازید دارا به
قدر خود و نادار به اندازه ی خویش به بهره ای شایسته ی او که این سزاوار مقام
نیکوکاران است و اگر زنهائی را طلاق دهید پیش از آنکه با آنها مباشرت کرده باشید
در صورتی که بر آنان مهر مقرر داشته ایدبایستی که نصف مهری را که تعیین کرده اید به آنها بدهید مگر آنکه آنها خود
یا کسی که امر نکاح بدست اوست درگذرند و اگر درگذرید به تقوی و خداپرستی نزدیکتر
است و فراموش نکنید برتریهائی را که در نیکوئی به یکدیگر است خدا به هر کار نیک و
بد شما آگاه است .